MULTICULTI

Rawls citerend, bepleit ‘kandidaat-partijleider van de PvdA’ Martijn van Dam een ‘overlappende consensus’ – alleen dan is een multiculturele samenleving mogelijk (VK 9.3/2012). Dit zou wel eens zo kunnen zijn. Probleem met Van Dam is echter, dat hij een eigen ‘overlappende consensus van de sociaaldemocratie’ bepleit die, in tegenstelling tot de concensus die de PVV wil, ‘niet op afkomst is gebaseerd, maar op gedeelde waarden’.

Alsof zo’n consensus niet zelf een waarde is; alsof je consensus van een menukaart kunt bestellen – niet deze, maar die consensus a.u.b.

De Amerikaanse pragmatist John Dewey noteerde lang geleden al, dat in een hechte samenleving bepaalde waarden invaluable zijn – tegelijk van onschatbare waarde en niet voor discussie vatbaar, kortom niet te waarderen. Zo’n consensus is vanzelfsprekend.

Het probleem van een maatschappij met verschillende geloven en culturen is nu juist dat deze consensus ontbreekt – feitelijk en als waarde. Grote groepen beschouwen elkaar als radicaal anders en eisen van de ander dat hij zich bij hen aansluit. Deze verschillende waarden zijn niet te rijmen. Ze worden door hun gelijktijdige aanwezigheid ook nog eens ter discussie gesteld. Alleen dit al devalueert waarden tot niet meer dan discutabele normen.

In dit geval is er geen samenleving meer, maar hooguit een maatschappij waarin het naast elkaar leven zo goed en zo kwaad als dat kan wordt geregeld. Die verschillende gelovige en culturele eenheden ‘de sociaaldemocratische overlappende consensus’ voorhouden, zoals Van Dam doet, is paradoxaal.

Sierksma 12.3/2012