Hoe vaker een bepaald ‘item’ in de krant verschijnt, des te onduidelijker is de oplossing waarnaar gezocht wordt. Onderwijs en examinering vormen intussen een repeterende breuk. Zoals voorstellen voor nieuwe schooltypen, die dan binnen vijf jaar mislukken; denk aan de Hondse IPad school, om een dwarsstraat te noemen. Nu weer de weerkerende vraag of we niet anders moeten examineren.
Rosenmöller, altijd goed voor een zogeheten progressief, doch veelal vaag voorstel, oppert nu – als Voorzitter van de VO-Raad – om het eindexamen van de middelbare scholen minder kennis en meer vaardigheden te laten toetsen. Minder ‘cognitieve vakken’, meer aandacht voor “de brede opdracht die scholen hebben: de socialiserende taak, de persoonsvorming, en het aanleren van vaardigheden.”
1. Hoe ga je in vredesnaam ‘vaardigheden’ examineren? Bedoeld worden vooral sociale vaardigheden en het zelflerend leren. Je hoeft geen geniaal pedagoog te zijn, om te beseffen dat het al of niet hebben van die sociale vaardigheden en het wel of niet zelflerend kunnen leren blijkt uit… wat je op een examen presteert. Zelf kunnen die ‘vaardigheden’ niet geëxamineerd worden.
2. Er wordt op dit moment, zowel in majeur als in mineur, gejoeld over het einde aan ‘de zesjescultuur’. Ouders jutten kinderen op te ‘scoren’; daarvan hangt hun ‘toekomst’ af. Daarop sluit aardig aan wat Rosenmöller en zijn Raad voorstellen: deeltentamens doen, de mogelijkheid cijfers te stapelen en het overdoen van bepaalde vakken. Van samenhang in een echt leerprogramma is geen sprake.
3. Het bezwaar geldt het examen wat bepaalt wat de leerlingen op school leren. Tja… Probleem is om dat examen zelf op peil te brengen; dan zal ook wat en hoe er geleerd wordt op peil worden gebracht. Niet, zoals nu wordt voorgesteld: het minder op kennis toetsen. Overigens: wie iemands wiskundekennis toetst, toets vaardigheden – het analyseren en vervolgens oplossen van een wiskundevraagstuk is een vaardigheid. Dat veel leerlingen steenkolenengels beter spreken dan het eigen Nederlands, misschien wat overdreven, maar toch.
4. Iemand in de krant, Van Haperen, wijst erop dat kinderen vaak toetsen goed afleggen, maar helaas slecht onthouden wat ze ervoor hebben geleerd. Dit klopt. De voornaamste reden voor dit vergeten is het gebrek aan samenhang tussen die toetsen en tussen de onderdelen van dezelfde toets. Alleen een school waarin een geïntegreerd programma voor scheikunde, wiskunde en biologie is ontworpen, mag hopen dat de leerlingen zaken, geleerd voor toets A, weer nodig hebben voor toets C.
5. Dan nog eens over die ‘vaardigheden’. In de 19e eeuw ontstond het ideaal van de Bildung: het vormen van leerlingen tot volle leden van een samenleving, waarin men niet alleen ‘iets kan’, maar waarin iedereen als intense, participerende burger over de ontwikkelingen in die samenleving kon meepraten en denken. Bildung vroeg en vraagt om een school- en gezinsomgeving waarin taalvaardigheid, lezen en discussiëren de vanzelfsprekende onderdelen van alle dag vormen. Zoiets kan niet in ‘deelpaketten’ en ‘deeltoetsen’ worden ‘aangeleerd’.
6. Zeer interessant, zo niet verrassen, is de sympathie van de postmoderne ‘yuppen-ouder’ voor Stalins ‘Ingenieurs van de Ziel’. Het speuren naar leervermogen-verhogende pillen en speciale bijlessen – het houdt niet op. Feitelijk hoopt zo’n ouder op een ADHD-kind; lekker gretig en enthousiast, en klaar om per ritalin straks de nieuwe Einstein te worden. Lukt helaas niet: dom is dom, slim is slim – er komt niet uit het vat dan wat erin is… Misschien is het een overweging waard je kinderen toch maar ouderwets te ‘vormen’ – op te voeden tot leergierige en nieuwsgierige wezens die verder kijken dan hun malle Phone schermpje diep is. Hoe het ook is gesteld met hun IQ.
7. Wie mijn stukken wel eens leest, weet dat mijn fiducie in de narcistische postmoderne Nieuwe Mens niet groot is. Bildung is tegenwoordig anathema. Organisatie staat voor deeltaken en hun monitoring; kennis als intrinsiek onderdeel van een bestaan heeft weinig waarde; daarentegen voorzie ik een steeds grotere toekomst voor het quizwezen. Aan IQ geen gebrek; helaas wordt het ingezet voor weetjes, of voor gespecialiseerde weetjes waar het gaat om een professionele, sterk afgebakende taakvervulling.
Afijn – u weet wel, Sierksma’s litanie. Een nieuwe lente, een oud geluid.
Sierksma 30.3.18
Sierksma's Sores 
Plaats een reactie