‘ORGANISCHE’ ARCHITECTUUR

.

Neerblikkend op daken en huizen die staan langs een steile klim – bergop naar de Cité d’Écrit van Montmorillon. Ter rechterzijde zie je nog net de Vieux Pont, de Gotische brug die dit oudste gedeelte van de stad met het jongere deel verbindt – dat ook heel oud is.

Omdat huizen en daken enorm in vorm en omvang verschillen, is wat je hier te zien krijgt een mooi voorbeeld van een organisch city scape, of zo men wil, van organische architectuur. Zo’n beetje als de oude kathedralen die over eeuwen groeiden, met nu eens hier een kapel toegevoegd, dan weer een nieuw raam daar. Gezellig is het woord.

Afgezien van deze pittoreske variëteit – op zich de moeite van het aanschouwen waard en hier bekeken vanaf de kleine berg boven de rivier de Gartempe, de zetel van een enorme Madonna die over de stad waakt en haar burgers naar men zegt beschermt – maakt de foto goed duidelijk wat er precies bedoeld wordt met dat koppel woorden organisch en architectuur. In de titel boven dit stukje plaatste ik twee kleine aanhalingstekens om ‘organisch’, waarmee ik mijn reserves aangeef aangaande het gebruik.

Tijdens het lesgeven aan de Architectuurfaculteit van wat eerst de Hoogeschool, later de Universiteit van Delft heette, dit gedurende heel wat jaren, was ik getuige van wat het best omschreven kan worden als een vete tussen Modernisten en degenen die ik graag omschrijf als Organicisten. Filosofie gaf ik er; dus een betrekkelijk neutraal omstander bij dit gevecht dat soms amusant was, maar vaak ook mateloos irritant. Modernisten waren degenen die een principiële voorkeur voor hoogbouw hadden, zeg maar de voorkeur gaven aan New York boven Los Angeles, de stad met de eindeloos uitgestrekte vlakten vol individuele urban villa’s – zij, die de witte kubus prefereerden boven de krullige, kleurrijke arabesk. We weten ook welk een schoonheid uit de handen van de besten der Modernisten kon komen, zoals Corbusiers Villa Savoy:

.

.

.

Maar we weten ook van de rampzalige Modernistische architectuur en stedenbouw:

.

.

Op het andere uiterste van deze glijdende schaal van architectonische ideologieën vinden we onder meer de Organicisten; op z’n ergst, waarachtige Rudolf Steiner adepten voor wie het woord ‘organisch’ vooral ook een metafysische connotatie inhield, en die echt op een ‘organische manier’ probeerden te ontwerpen; op zijn best ging het om ontwerpers die waardering hadden voor contextuele gegevens. Voorbeelden:

.

Steiner’s Goetheanum

.

Gaudi

.

Van het web, een mij onbekende architect

.

Uiteraard is weerzin tegen dergelijke bouwsels grotendeels een kwestie van persoonlijke voorkeur. Ik heb er de pest aan. Er is echter ook een theoretische overweging, eentje met twee complicaties.

In de eerste plaats zijn nogal wat van deze ‘organische’ gebouwen’ niet helemaal functioneel – of helemaal niet functioneel; functionaliteit is echter nog steeds een architectonisch vereiste… Kortom, ‘Modernistische’ architectuur kan een gruwel worden omdat het simpelweg de context van een nieuw gebouw negeert; Denk aan Rem Koolhaas cum suis met hun welbewust gekozen motto “Fuck Context!”. Het probleem met zogenoemde ‘organische architectuur’ is dat het niet alleen dezelfde esthetische misdaad begaat als de Modernisten door context te negeren en door daarmee de bezoeker-criticus te belasten met overbodige sculpturale kritiek waar het zou moeten gaan om… architectuurkritiek; dergelijke architectuur is vaak ook nog eens dysfunctioneel.

Hier komt bij dat zulke ‘organische’, c.q. ‘organisch ontworpen’ gebouwen de waarnemer – die bereid moet zijn ‘to wilfully suspend his disbelief’…. – slechts suggereren dat het organisch is ontstaan, c.q. ‘gegroeid’ – zoals feitelijk het geval is met het stuk stad dat ik op mijn eerste foto toonde. Het is vanzelfsprekend niet het geval met zulke ontwerpen en de ontworpen gebouwen.

Summa: In 20^ste-eeuwse ‘organische’ architectuur en ‘organisch’ urbanisme worden tijdsverloop en groei gefingeerd.

.

Sierksma, Montmorillon 6.4/2022