Hjalmar van Marle werkte ruim 35 jaar in tbs-klinieken. Het is bekend dat je als psychiater tussen gekken en geschiften vanzelf een beetje verstoord raakt. Mimicry zeg maar. Zonder meer een zwaar beroep.
Over Anders Breivik, de Scandinavische massamoordenaar, schreef hij dat die man niet gek is. Althans niet zo gek, dat je hem zijn daden niet voor de voeten mag werpen. Dat kan inderdaad niet bij iemand die twee benen is kwijt geraakt en het dan vertikt om te lopen. Dit kan hij immers niet meer.
Maar als je nu maar één been kwijt bent? Dan is er in elk geval een mogelijk verwijt van onwil. Zo zit het ook met Breivik, aldus Van Marle. “In de psychiatrie zijn er ook allerlei gradaties.” Breivik schreef een xenofoob manifest, plande zijn acties ruim van te voren. “Het was geen impulsieve daad.” [VK 28.11.15]
Moet een wandaad impulsief zijn om de dader voor gek te verklaren? Ben ik blij dat ik niet in dat vak zit, ik zou er niet mee uit de voeten kunnen terwijl ik toch twee benen heb.
Wat ik wel denk te weten, is dit: Steeds meer mensen krijgen in dit portmoderne tijdsgewricht hun verantwoordelijkheidsknopje een beetje defect ingebouwd. Tegenwoordig doen mensen eerder iets niet omdat ze zich schamen voor hun directe omgeving, en niet meer uit een gevoel van schuld en verantwoordelijkheid. Je kunt tegenwoordig veel doen en er een smoesjes voor vinden.
Kwalijk is de combinatie van zo’n schaamtecultuur met resultaten van psychologisch onderzoek. Mensen blijken – ongeacht leeftijd, sekse, geloof et cetera – de meest verschrikkelijke dingen te kunnen doen, mits daar in de juiste opdrachtcontext. Wie van een man in een witte doktersjas de opdracht krijgt om iemand anders te martelen, is geneigd dit ook te doen. De verantwoordelijkheid voor de daad draag je moeiteloos over aan ‘het gezag’.
In groepen wordt het restje verantwoordelijkheidsgevoel ook makkelijk uitgeschakeld. Het al kleine knopje gaat om, je doet wat de rest doet om je niet te hoeven schamen. ‘Hé, lullo, je vecht niet mee? Loser!’
Bij een steekpartij in Haarlem is vanochtend vroeg een dode gevallen..
Of het nu in commissie gaat gebeuren of door enkelingen, al dan niet gesteund door religieus of politiek fanatisme – het nieuwe jaar zal weer een feest van zinloos geweld worden. Aan spektakels valt niet meer te ontsnappen, net als aan dat ellendige vuurwerk gisterennacht.
Bezoek ook mijn andere blog Sierksma’s Sequences: sierksmatwee.wordpress.com
Sierksma's Sores 