BAVO KITSCH

De stad op de kaart zetten, zo heet dat op de marketing afdeling van bijvoorbeeld Haarlem waar ik ooit woonde, of van Montmorillon waar ik nu woon. Branding the town, zegt de Amerikaan – als ging het om het ‘in de markt zetten’ van de merken Coke en Nike – “Je kunt er niet zonder!”

Vandaag, toevallig, komt er bij mij een vrouw op bezoek om te kijken of ze kan gissen hoe oud mijn drie verbonden huizen zijn. Ze stammen vast en zeker uit verschillende tijdsgewrichten. Zij schreef ooit een scriptie over de bouwgeschiedenis van de stad, dus het belooft wat. Wel ontdekte ik gisteren, dat haar functie op het stadhuis de titel draagt van Animatrice de l’architecture. Dus werd ze door de gemeente in dienst genomen om de pittoreske architectuur nog verleidelijker te maken voor de toerist dan die al was…

Maar dit stukje gaat niet over Montmorillon. Haarlem is het onderwerp – in het bijzonder de Nieuwe Bavokerk aan de Leidsche Vaart. Daar probeerden ze vorig jaar drie vliegen in één klap te slaan. Hoe zet je tegelijk: en het geloof dat lijdt onder ontkerkelijking; en de met enorm veel geld gerestaureerde, nogal curieuze  kerk; en de  stad Haarlem in de toeristieke etalage? Het antwoord: Door zeer gesjochten te doen.

.

.

De kerk is, zo te zien, al redelijk raar: een soort postmoderne cocktail van architectonische stijlen, al eind negentiende eeuw verzonnen en uitgevoerd, ver voordat de postmoderniteit en daarmee het postmodernisme in de architectuur haar intree deden.

Maar het is niet genoeg. Moet de marketing man van de bisschop hebben gedacht. Wellicht geholpen door de snelle public relations jongen van de gemeente. Op in de vaart der volkeren! We gaan er een experience van maken! Want dat is, sedert het begin van deze 21^e eeuw, de noemer van de courante verkoopstrategie van ongeveer alles: The Experience Economy.

Ga je naar een ‘attractie’ of naar een restaurant, dan is het plezier van de ‘attractie’ of van het eten in dat restaurant op zichzelf niet meer genoeg. Je moet er vandaan kunnen komen met een ‘story’ die je na thuiskomst kunt vertellen aan vrienden en familieleden, die er uiteraard door worden gekitteld om deze ‘ervaring’ zelf te gaan op doen. The Hard Rock Café – zeg maar, het concept groots uitgebreid

Zo zetten we God op de kaart, moeten de bisschop en zijn reclamejongens hebben gedacht. Tijdens mijn dagelijkse ommetje, ditmaal rond de Nieuwe Bavo in Haarlem, liep ik eerst op tegen dit advertentiedoek:

.

.

Eerst denk je even aan een verwijzing naar de religieuze voorstellingen in de glas-in-lood ramen in de kerk; dat is wellicht de betekenis van deze wat overdreven metafoor: Klim naar het licht. Direct daarop liep ik echter op tegen het volgende doek, ook al monsterlijk gespannen tegen het hekwerk:

.

.

Op de afbeelding zie je een soort gouden kroontje tussen de twee toch al foeilelijke torens. Ik raakte de kluts kwijt – tot het moment waarop ik naar de torens zelf keek en daar dit zag:

.

.

De malloten hebben daadwerkelijk een loopbrug tussen de twee torens gebouwd! Volstrekt nutteloos vanuit het perspectief van het uitzicht; je kunt immers de torens altijd al beklimmen en ziet dan precies hetzelfde als wat je nu vanaf die loopbrug kunt zien: Haarlem oostelijk, de duinen westelijk…. Hier wordt een poging gedaan om een kluitje te maken van het allegaartje: god-in-de-hoogte; een enge, zo niet ‘sublieme’ ervaring op een loopbrug; en iets ‘heel bijzonders’, dat de hele stad op de toeristenkaart moet zetten.

De torens zijn er niet mooier op geworden.

.

Sierksma, 28.4/2022 La Roche

ARCHITECTUUR EN SCHAAL

De oude BAVO te Haarlem – opgenomen in de schaal van de stad, ook al is de kerk groot. Al die leuke aanbouwsels eromheen deden haar steeds beter in de gebouwde omgeving passen. Ervoor een groots plein, een ruime kom.

De Haarlemse Schouwburg uit 1918 – buiten de binnenstad, niet in de schaal. Wel alleenstaand en dus gepast.

Dan een verbouwing, klaar in 2003. De toneeltoren moest een stuk hoger dan het oorspronkelijke gebouw van architect J.A.G. van der Steur – een merkwaardig gebouw met oosterse trekken, even vreemd als de Nieuwe Bavo die er niet ver van af staat.

Architect Erick van Eegeraat deed zijn best. Wel met hulp van de keramiste Babs Haenen die voor fraaie porseleinen platen zorgde. Deze ijlgekleurde, rechtop staande vlakken verlenen de toren een nog hogere gestalte. Die valt echter minder op, omdat de bovenkant ervan welhaast in de hemel lijkt te vervloeien. Dit effect heeft Van Eegeraat versterkt door de achterzijde achterover te laten hellen.

Waarom dan zo’n mooie ingreep verprutsen, door aan de voorkant de vernieuwde, laaggelegen ingang te voorzien van foeilelijke glanzende stalen buizen. ‘Kut op Dirk’ is de trefzekere term.

Die reeks paaltjes trekt de blik en leidt haar af van de mooie, oude facade met de zeegroene keramiek en de loodbelegde koepels. Alsof Van Eegeraat het, na zichzelf in zijn toren te hebben weggecijferd, niet kon laten om alsnog even zijn platvloerse handtekening op het gebouw te plaatsen. Van Eegeraat was here!

Vulgariteit verraadt zichzelf steeds opnieuw, de postmoderniteit kittelt de kunstenaar om zich daarin uit te leven.

In de serie HAARLEM FRAAI/ONFRAAI; lees ook de andere afleveringen

Bezoek via google ook Sierksma’s Sequences

 

GEMIS IN DE BAVOKERK

Als zwaar ongelovige heb ik het morele recht om iets te schrijven over de diefstal van De Grote Kerk in Haarlem. Kerstmis is nakend, dit is het moment.

Er is iets mis met deze Bavokerk aan de marktplaats. Daarin wordt geen mis meer gehouden – niet met Kerst, nooit niet. Het schitterende gebouw werd in 1559 verheven tot kathedraal van het door Rome nieuw opgerichte bisdom. Niet voor lang.

In 1577 werd het akkoord van Vere gesloten – de Spanjaarden zouden Haarlem verlaten onder de voorwaarde dat er gelijkheid zou zijn tussen katholieken en protestanten. Maar de protestanten namen al snel de macht over alsof er nooit een verdrag was geweest. Hoe dit ging, ik weet het nu nog niet. Een democratisch genomen meerderheidsbesluit van kerkgangers zal het niet zijn geweest.

Toen ik dit ooit voorhield aan een kleine Hervormde notabele in Haarlem, het hoofd van een lagere school, en de manoeuvre diefstal noemde, keek hij me aan alsof hij het in Rome hoorde donderen en alsof ik gek was.

Zo gek zit het geloof dus in elkaar, dacht ik. Niet alleen Heilige Boeken zijn altijd waar en altijd waar geweest, ook het actuele eigendom van gebouwen spreekt vanzelf – alsof er geen geschiedenis bestaat.

Op de website van de intussen Hervormde Grote Kerk wordt even gesproken over de ‘Beeldenstorm’, dit in verband met koorbanken die van vóór die tijd stammen. Dat gereformeerden destijds – net als nu nog islamieten en hindi – alom prachtige kunst van anderen vernielden, wordt er niet bij verteld.

Ook niet, dat de koorbanken incluis de hele kerk werd gegapt. Grappig is wel dat het de hervormden niet is gelukt om het ‘St.’ van ‘Bavo’ los te koppelen – zo heet de Grote Kerk in Haarlem immers nog steeds. Daarmee heeft hun diefstal een blijvend affiche.
Als echte gereformeerden sloegen de winnaars zelfs een financieel slaatje uit de uitsluiting van katholieken. Deze richtten schuilkerken in, welke oogluikend werden toegestaan. Daarvoor moesten de uitgesloten hervormden dik betalen via een belasting die ‘recognitiegeld’ werd genoemd. Je gapt een kerk en laat voor door anderen opgezette kerkruimten duur betalen, omdat je in al je goedertierenheid deze wil ‘erkennen’.
Een beetje chique geloofsgemeenschap zou de kerk toch al lang hebben teruggeven. Nu gedraagt ze zich als een fietsendief die het rijwiel dat hij zoeven nog ontvreemdde als zijn rechtmatig eigendom beschouwt. Een mooiere oplossing zou zijn: De verschillende geloven om de beurt de dienst te laten houden, vanzelfsprekend moslims vandaag erbij.

Indien de Hervormden de kerk nu alsnog aan de Katholieken zouden willen teruggeven, dan zal Rome die niet meer accepteren. Ze hebben al moeite genoeg om hun nieuwe St. Bavo te renoveren – de huidige kathedraal aan de Leidsche Vaart. Teveel geld aan hun zonden uitgegeven… Soms daartoe toe gedwongen.

24.12.13