Zo’n Klaas Landsman zal vast geen domme jongen zijn. Hij laat zich in elk geval fotograferen voor een groot bord met veel ongetwijfeld knappe wiskundeformules. Maar het interview dat deze foto begeleidt staat vol gebazel. [VK 6.3.18]
Laat ik even aannemen dat ook de titel ervan uit zijn mond kwam; het interview geeft daartoe alle aanleiding:
Alles is toeval, en dat is alles.
Als er nu iets duidelijk is, dan wel dat niet alles toeval is – dat niets toevallig is. Wanneer ik mijn langste rechterteen tegen de beddepoot aan knal, wordt hij na enkele dagen ongemeen paars.
Dat die ook nu nog pijn doet, terwijl de verpaarsing al aardig is verdwenen, is ook zeker geen toeval. Tussen beide gebeurtenissen bestaat een helder causaal oftewel oorzakelijk verband. Het zou eerder van een onverklaarbaar toeval getuigen, wanneer die teen er kleurloos vanaf was gekomen.
Dat Klaas zijn knappe formules op het bord wist te toveren, is ook geen toeval. Je zet mij voor het bord, en ik zou zelfs geen rechte lijn kunnen trekken, laat staan een formule. Beide gevallen geen toeval.
Zo’n interviewer is ook niet lekker – Martijn van Calmthout. En ook dat is geen toeval – hij werkt voor het vod de Volkskrant, waarin amusement en haar dragers meer aandacht krijgen dan de serieuze analyse van wat dan ook maar. Dus laat hij samen met Klaas, de ‘hoogleraar mathematische fysica’, zelfs even Gordon opdraven, de clown die het maar niet laten kan om ’overal tekens van het hogere in te zien, die hem vertellen wat hij doen moet’. Alsof je zo’n man antwoord dient te geven…
Schoenmaker, houd je bij je leest, zou ik zeggen. Dit soort filosofisch geliefhebber van de fysicus voert alleen maar tot nieuwe sekten, die wel zeggen dat God niet bestaat (Klaas zelve), maar toch volhouden “dat er een heel kleine kans is dat er toch een doelgerichte God in het spel is” (alweer Klaas zelve). De gelovigen in God als Toeval, waarom niet?
1. Alles heeft meer oorzaken. Niets is toevallig.
2. Het voortdurend spreken in termen van ‘de oorzaak’ voert tot misverstanden; oorzaak is per se meervoudig.
3. Heel veel lijkt toevallig, eenvoudig omdat het menselijk brein niet in staat is om de eindeloze veelheid van oorzaken van dit -geval-nu te overzien; en zo het wel valt te overzien, dan wordt het nooit geheel begrepen: te complex.
4. Kortom: De notie van toeval ontstaat uit de botsing van een op zich zeer beperkt intellect met een op zich zeer complexe realiteit.
5. Dat dit brein ook nog eens is uitgerust met, wat Arnold Gehlen ooit zo treffend noemde: Kommentarbedürftigkeit, zorgt voor het Gordonisme in de wereld: het fenomeen van miljoenen mensen die ‘achter’ alles de oorzaak vermoeden en zoeken; mensen, die altijd schuldigen willen aanwijzen ook al zijn die er niet; mensen, die complotten vermoeden in zelfs ingebrachte chips bij inenting – en zo voort.
6. Het gaat om de verwarring van ‘oorzaak’, ‘betekenis’ en ‘zingeving’. We kunnen niet zonder zingeving; we zoeken ook in het betekenisloze nog een betekenis (abstracte kunst is een mooi voorbeeld); en we schrijven ‘de’ oorzaak een ‘iets’ toe, omdat we die betekenis nodig hebben – die er niet is.
Maar Klaas weet het beter: “Ik ben ervan overtuigd dat er gebeurtenissen zijn zonder oorzaak.” Dus toch: God, de Onbewogen Beweger! Of: Het interview met Klaas Landsman, dat als een donderslag bij heldere hemel oplicht uit de pagina’s van de Volkskrant.
Laat je nakijken, man. Welllicht dat een arts toch nog een oorzaak weet te vinden voor het doen van jouw uitspraak dat er gebeurtenissen zijn zonder oorzaak.
Sierksma 6.3.18
Sierksma's Sores 