HEILAND TE PAARD

.

Als ik het wel heb, zag ik deze ruïne van een beeldhouwwerk in Civray op de dag dat ik mijn eerste Covid vaccinatie kreeg. Het maakt deel uit van het fraaie front van de St. Nicolas:

.

.

Als er binnen in de kerk geen uitleg was gegeven, was de argeloze bezoeker, zo hij al een betekenis aan die merkwaardige voorstelling zou willen geven, hulpeloos geweest. Ook de toelichting houdt niet over:

.

.

Vestige, een rudiment – twee mooie woorden. Niet alleen is er geen ruiter zichtbaar, ook het paard is grotendeels zoek, al is het duidelijk dat het om een hengst ging. Het geheel heeft nu iets weg van de Carroll’s Glimlach van de Cheshire Cat… Een beetje Bijbelkennis is in dit geval nuttig. Er is, geloof ik, maar één enkel moment waarop Christus te paard zat, en volgens mij was dat geen paard, maar een ezel. [Ik laat even alle etymologische onzin over de uitroep “Christus te paard!” ter zijde.]

Het is op Palmzondag wanneer, omringd door spotters, Christus op een ezel Jeruzalem binnenrijdt. Voor insiders, en dat is vanzelfsprekend vrijwel elke gelovige lezer van het Evangelie, gaat het hierbij om één van de zeldzame gevallen van goddelijke ironie: wij, die het hele verhaal en dus zijn toekomst al kennen, wij weten immers dat het geen bespottelijke kletsmajor was, maar Christus Koning die door zijn vijanden slechts op een ezel was gezet.

De vraag is of het bij dit beeldhouwwerk in Civray gaat om een paard of om een ezel. Ik denk dat het kerkcommentaar klopt: zo te zien, was het wel degelijk een paard. De kunstenaar heeft voor een in het oog lopende beeltenis op een grootse kerk de geloofswerkelijkheid van Christus Koning willen aanduiden. Hij plaatste hem als een Vorst op een echte hengst, op een manier die doet denken aan het gangbare ruiterstandbeeld. De Christus – wellicht ontvreemd door een Reformatorische vandaal – is hier feitelijk al de overwinnaar die hij na zijn Kruisiging zal zijn, nadat hij heeft bewezen dat hij “de tempel zal afbreken, om haar in drie dagen weer op te kunnen bouwen…”

Er is een fraaie passage in Hegels werk, waarin de Duitse filosoof vertelt hoe hij, in het jaar 1806 te Jena, Napoleon onder het raam van zijn studeervertrek zag doorrijden. De latere Keizer zat op een schimmel die hij van een Ottomaanse sultan cadeau had gekregen. Hegel keek bewonderend neer op ruiter en paard, en hij besefte daarin “de Wereldgeest te paard” te ontwaren. De Geschiedenis, die als een ruiter voorbijkwam.

Het gaat me te ver om te suggereren dat Hegel in dit geval een beetje plagiaat pleegde, zeg maar na een bezoekje aan Civray. Hij kwam daar eenvoudig nooit. Maar de samenhang drong zich niettemin onweerstaanbaar aan me op.

.

Sierksma, Montmorillon 30.1/2022

DE DOOD ALS HYPE

De dood als hype is de dood van de filosofie.

Zelf zag ik filosoof Gude voor het eerst toen het blijkbaar al te laat was – zijn dood werd op het nieuws gemeld als die van een rock star. Enkele platbodems uit zijn mond moesten reclame maken voor wie hij was en wat hij deed.

Zijn ‘missie’ – wat haat ik dit woord intussen, steeds wanneer mensen vol-narcistisch in beeld komen, zeggen ze van zichzelf een ‘missie te vervullen’ – goed: zijn ‘missie’ was volgens de krant ‘filosofie voor een breed publiek toegankelijk te maken’ [VK 16.3.15: Guddes spetterende finale is ten einde]

Dat nu, is onmogelijk. Filosofie is een elitaire bezigheid – voor mensen die niet alleen denken, maar ook kunnen nadenken. Nadenken kost tijd en moeite. Mensen kortom, die niet vies zijn van het spenderen van vele uren aan dikke boeken of vette artikelen. Artikelen en boeken die ingewikkeld zijn, niet van beredeneerde systematiek gespeend, teksten ook die voorkennis van andere dikke boeken en vette artikelen vooronderstellen. [Voor mijn criticasters – zelfs Nietzsche was een systematisch filosoof, ook al ontwikkelde hij geen ‘systeem’].

Gude – van de TV maar ook van Filosofie Magazine – dacht filosofie te kunnen digesten in ‘begrijpelijke one-liners’. Dit levert vanzelf de bevestiging op van het volksoordeel dat ‘filosofie iets met het leven en met iets hogers van doen heeft’. Veel Ying en zo, veel existentialisme – commercieel existentialisme wel te verstaan. En het levert de verkoop op van boeken, onder meer Guddes Stand-up filosoof.

Filosofie wordt dan therapie – zeg maar een iets verhevener versie van mindfulness, alweer een woord dat me jeuk bezorgt. Gude gebruikte ook het eigen sterven als thema. Komt met stellingen als ‘Doodsangst is aangeleerd’ en ‘Stel dat je het gevoel hebt dat je in de laatste weken nog iets van je leven moet maken, dan ben je toch volkomen de lul’.

Dit heeft met filosofie niets uit te staan. Filosofie is systematisch nadenken om dan de resultaten in liefst schone taal op te schrijven. Filosofie is een kwestie van langdurig en aandachtig lezen en dus van studeren, niet van praten. Voor wie me als repliek ‘de dialoog’ voorhoudt, uw weet wel die van Plato, herinner ik eraan dat ook die werden opgeschreven. Het ambulante college van de Antieke filosofen (net als filosofiecolleges aan de universiteit nu) vooronderstelde ook al leeswerk. Je praat pas nadat je gelezen hebt – en hebt nagedacht.

Nu zit het volk in therapiesessies of voor de TV en hapt onder het genot van een drankje een filosofisch snackje weg. “Heeft ie toch mooi gezegd, die man daar op de TV – Wat!”

‘Hij was niet uit de media weg te slaan’ schrijft de krant, maar ‘dat had minder te maken met ijdelheid’ dan met die ‘missie’. U gelooft het, ik niet. Het type Gude-filosoof is een loot aan de postmoderne mediaboom, die zoals alle loten aan alle bomen tenslotte afsterven en verdwijnen op wat Hegel – een grote! – ‘de mestvaalt van de geschiedenis’ noemde. Of was dat Marx? Ach, doet er toch niet toe, als het maar om die mestvaalt gaat.

Bevalt u dit blog, stuur het aan vrienden en kennissen

Bezoek ook mijn tweede blog: sierksmatwee.wordpress.com