ZUCKERBERG: CHARITAS OF FILANTROPIE

In het alledaagse woordgebruik worden ze door elkaar gehaald, charitas en filantropie. Toch is er een subtiel historisch onderscheid.

 

‘Charitas’ aldus een krantenartikel over Gates en Zuckerberg, ‘kent een lange traditie onder Amerikaanse superrijken’. Ook wordt gesproken over ‘liefdadigheid’. [VK 3.12.15] Me dunkt, bedoeld wordt filantropie. Geslaagde Amerikanen schiepen en scheppen meestal fondsen en instellingen die ‘goed zijn voor de mensheid’ in algemene zin. Een Harkness Foundation bijvoorbeeld, die via haar Commonwealth Fund beurzen verdeelt – ooit aan Europeanen van een onvervalst linkse signatuur, uw schrijver weet het.

 

Of zoals Gates en Zuckerberg het tegenwoordig doen: Het scheppen van instituten die medische onderzoek doen, onderwijsverbeteringen nastreven en wat dies meer zij – ‘voor de mensheid’ [de ‘anthropos’ in het combiwoord ‘filanthropie’].

 

Deze rijken zorgen niet meer zelf voor hun naaste, of het moet de nieuwe baby van de Zuckerbergs zijn. Het begrip ‘naaste’ verwijst naar een historische orde van directe, persoonlijke loyaliteit. Het verder helpen van de mens of de mensheid past in de Moderne orde van de vanzelfsprekend anonieme solidariteit; men is solidair met onbekende anderen, denk aan sociale verzekeringen.

 

De notie van charitas is, zeker in Europa, geassocieerd met de oorspronkelijk middeleeuwse, persoonlijke zorg voor zieken en ouden van dagen, veelal georganiseerd vanuit kerkelijke instanties. Charitas was van De Kerk, de in de Middeleeuwen enige kerk, de Roomse. Burgers zorgden voor iedere minder bedeelde of zieke, ongeacht status of geloof.

 

De term filantropie stamt weliswaar uit het Oude Griekenland, maar kwam voor zover ik heb kunnen nagaan pas in zwang in de Moderniteit. Na de reformatie kreeg onder alle gezindten, zeg maar, ‘soevereiniteit in eigen kring’ voorrang, mede het gevolg van de venijnige strijd van ‘Calvijn’ tegen ‘Rome’. Filantropie in de aangegeven solidaire zin van het woord ontstond als overkoepelende beweging – zonder rekening te houden met geloof, politiek of wat dan ook.

 

De Amsterdamse ‘hoogleraar filantropie’ – jawel – Theo Schuyt ‘prijst Zuckerberg en de andere vrijgevige miljardairs’. Die ingrepen van de rijke filantropen zijn ‘vaak effectief, ze hoeven geen verantwoording af te leggen en kunnen dus investeren in veelbelovende maar riskante plannen’.

 

Bezwaar tegen hun geldelijke bemoeienissen met de mensheid zou zijn dat dit tevens gebeurt uit eigen belang – om de na-ijver van de minder succesvolle mensen wat te dimmen. So what! zou ik zeggen.

 

Ook hoeven ze op deze manier minder belasting te betalen. Tja, minder belasting voor slechts het vergeven geld dat in dergelijke plannen en instellingen wordt gestoken, niet voor wat hen resteert. Ze bepalen liever zelf wat er met hun geschonken geld gebeurt dan dit over te laten aan de overheid. Een wijze gedachte in landen, waar niet geoormerkte giften of overdrachten aan de staat ten minste voor een deel verdwijnen in oorlogsvoering.

 

Eén kritiekpunt, ik denk van de hoogleraar filantropie, is de moeite waard. Vooral de mediarijken zoals Gates en Zuckerberg zouden ‘een te grote vinger in de pap van het onderwijs krijgen’ en daarmee de vorm en de inhoud daarvan in wellicht ongewenste richting kunnen beïnvloeden – die van ‘teveel nadruk op computers en toetsen’. Of dit zo is, is onderwerp van een nieuwe discussie.

 

Geschiedenis – dat rare, viscose goedje waar we nooit vanaf komen. ‘Jonge Surinamers’ denken van wel, ‘die vinden de Decembermoorden in Suriname vooral iets uit het verleden’ [VK idem]. Net als de schurk Bouterse die ze massaal tot hun president verkozen, zetten ze liever een duistere zonnebril op die hen elk zicht op geschiedenis ontneemt en daar mee op Verlichting.

 

Bezoek ook mijn andere blog: sierksmatwee.wordpress.com

3.12.15

GELOOF IN VIOLEN

Voor een beetje leek leek het al vanzelfsprekend. Waarom zou een goed gebouwde hedendaagse viool niet het zelfde fraaie geluid kunnen voortbrengen, als een door Stradivarius gebouwd instrument uit pak weg 1721, dat voor 12 miljoen euro werd verkocht?

Een blinde test – niet de eerste – toonde het weer eens aan. Toch laat ‘de beroepsvioliste Cecilia Bernardini’ over de twee Stradivarii die ze bespeelt optekenen: “Ze hebben een soort extra ziel. De kwaliteit is echt anders.” [VK 8.4.14]

Blijkbaar een viool met zelfs twee hele zielen! En dat ‘andere geluid’ is echt waar. Laten we het erop houden dat Bernardini een groot vertrouwen heeft in haar instrumenten. Misschien wel, zoals het kleine jongetje – ooit ondergetekende – die alleen wanneer hij niet met zijn schoenen op de richels tussen de stoeptegels neerkwam een goede dag tegemoet ging…

Leuk van een onzinkrant als de Volkskrant is de onsamenhangende bundeling van uiterst gevarieerd nieuws op dezelfde pagina. Direct onder dit stuk over de Stradivarius staat een artikel waarin onderzoek wordt besproken dat heeft aangetoond dat vertrouwen geen aangeboren eigenschap is.

Verbaasde me als oud-ingeschrevene aan een biologiefaculteit ook niet echt. Seks, vlucht en agressie – de drie fundamentele coördinaten van een organisme, inclusief dat van de mens. Daar zit vertrouwen niet bij.

Vertrouwen is een goedje dat je moet leren. En laat het nu volgens de grote systeemtheoreticus Niklas Luhmann ook nog eens de smeerolie zijn, waarvan het goed functioneren van elke samenleving afhangt!

Al heel lang luidt een adagium van me als volgt. Wie zich niet kan hechten aan dingen, kan zich niet echt hechten aan mensen. Die formule kwam al in het zogeheten hippietijdperk bij me op, een tijdsgewricht waarin talloze ‘sofiëen’ mensen wijs maakten dat een zich hechten aan ‘materie’ laag bij de gronds is. Je moet zo maar ‘alles kunnen achterlaten’.

Merkwaardig genoeg was diezelfde periode – de zogeheten sixties en seventies – ook de bakermat van het nog steeds overheersende postmoderne narcisme. Narcisme is het gebruikt van mensen en van het eigen zelf, als waren het dingen.

Hechting is een vorm van vertrouwen, zelfs een vorm van loyaliteit – al weer zo’n niet aangeboren eigenschap. Het is dus een goed teken dat mevrouw Bernardini zich heeft gehecht aan haar beide Stradivarii – ze zal een goede echtgenote en wellicht zelfs een goede minnares zijn.

Dat vertrouwen en loyaliteit fictief zijn, zeg maar ‘ideologisch’, maakt die twee eigenschappen slechts van meer belang – zeker, wanneer wetenschappelijk onderzoek de niet-erfelijkheid ervan heeft aangetoond.

Waardeert u dit blog, verspreidt het via uw facebook, twitter of andere social media.
8.4.14