RODE SPAGAAT

Vandaag lees ik in de krant over de ‘hoop/schrik van België’, de ‘marxist’ en ‘cool’ Raoul Hedebouw. Gisteren bekeek ik voor de derde keer de schitterende film Margin Call, waarin de aanmaak van de crisis van 2008 wordt weergegeven, wellicht de grootste crisis van het kapitalisme tot op heden. Met vanzelfsprekend de fantastische acteur Kevin Spacey in een hoofdrol, de acteur wiens film Usual Suspects door hetzelfde België niet op de buis kwam, hoewel die wel was aangekondigd. Tja, een #MeToootje…

Hier gaat het om Raoul en het hedendaagse revolutionaire marxisme. Zijn partij PTB verschijnt als een gloeiende komeet aan het Belgische firmament, wellicht slechts als de bekende vuurpijl, het ding dat als vanzelf weer gaat vallen.

Zelf heb ik ervaring in een ‘marxistische’ club. Mij leek het trouwens altijd onzinnig om mezelf Marxist te noemen, of bijvoorbeeld een Trotskist of een Maoïst. De malle idee dat je jezelf met huid en haar achter de gedachten van één persoon zou kunnen scharen. In elke theorie of ‘leer’ zitten immers altijd fouten en misverstanden, het is juist zaak die op te sporen. Kortom: een communist zijn, dat kon; een marxist of een maoïst zijn kan niet.

Het partijtje van Hedebouw ‘zweerde’ pas in 2008 (jawel, het crisisjaar) ‘het maoïsme en het stalinisme af’. Dat is natuurlijk al geschift. Maar wat ze nu nog bij Marx te zoeken hebben is een groter raadsel. Zijn theorie klopt in verschillende opzichten niet; leek te kloppen, maar verklaarde niet hoe het kapitalisme zich ging ontwikkelen.

Belangrijker nog: Dat kapitalisme zou volgens Marx vanzelf, dat wil zeggen met wat hulp van het proletariaat en enkele intellectuelen het loodje leggen. Het omgekeerde is geschied: Het Kapitaal c.q. het kapitalisme is intussen wereldwijd verspreid, speciaal zou je kunnen zeggen in Mao’s erfgenaam China.

Dit is ook de plot van Margin Call. Daarin wordt diverse keren haarfijn verteld dat je niet ethisch moet zeuren over het dumpen van sterk vervuilde aandelenpakketten, waardoor miljoenen mensen de dupe worden. Simpelweg, omdat dit nu eenmaal de aard van het beestje is, de kern van het overwinnende kapitalisme: crisis op crisis, om financieel schoon schip te maken. Daarbij vallen gewoon slachtoffers. Waarom zou ik daartoe behoren…?

Helaas: Zo zit dat. Op dit moment is de volgende bubble-crisis van enorm formaat alweer in de maak. Zoals in Margin Call wordt verteld: mensen willen huizen en auto’s kopen die ze niet kunnen betalen; de banken geven ze die kans en de mensen zijn de banken er dankbaar voor. Tot het zaakje weer eens spaak loopt en mensen de banken van oplichterij gaan betichten.

Het zit iets ingewikkelder in elkaar en ik heb er nog steeds geen moeite mee die bankjongens met hun flitsvlugge computertjes, bonussen en flitsdeals postmoderne proleten te noemen. Maar feit blijft: het kapitalisme heeft zich voorgoed gevestigd en daar helpt geen lieve Hedebouw wat aan.

Hij lijdt aan De Rode Spagaat waaraan ook ik zelf nog steeds lijd: Kwaad zijn omdat ‘het kapitalisme onze natuur kapot maakt en de mensen uitput’, kortom een socialist zijn in het diepst van mijn gedachten; helaas ook wetende dat het zo blijft, en dat je hooguit wat kunt bufferen en de echte ellende onder de slachtoffers wat kunt beperken.

Terecht vragen aanhangers Hedebouw in de kleine zaaltjes wat er gaat gebeuren als hij inderdaad de grootste partij van België wordt. Gaat hij dan meeregeren? Gaat hij de linkse, ‘marxistische’ onbuigzaamheid inruilen voor ‘compromissen met kapitalisten’? Kortom: de spagaat van de idealen in de politieke zaaltjes en de realiteit van een kapitalistische politieke economie.

Het ethisch kruis doet pijn.

Sierksma1.12/17

 

PROFESSORAAL POPULISME

Is professor Gabriël van den Brink nu gewoon lief of echt dom? Niet aan mij om dit raadsel op te lossen. Wel om enkele kanttekeningen te maken bij een twee bladzijden groot interview in de VK van 28 november jongstleden.

 

“Ik ontdekte op grond van talloze feiten dat de aannames van het marxisme, en trouwens van economen in het algemeen die denken dat het alleen gaat om brood op de plank, dat die niet kloppen.”

 

‘Economen in het algemeen’? Wat is dat voor goedje? Je kunt kritiek hebben op de parameters die een bepaald vakgebied blind maken voor bepaalde perspectieven op hun ‘object’. Maar mij liepen slechts weinig ‘economen’ tegen het lijf die vonden dat de wereld draaide om brood alleen. Hun vakgebied hanteert soms dit soort modellen, zelf hebben ze meestal ‘als burger’ een andere kijk.

 

‘Het marxisme’? Weer van die generaliserende onzin. Nu ken ik Van den Brink uit een andere context en weet dat hij als jongeman gretig het werk van ‘de marxist’ Gramsci las. Een Italiaan, misschien telt die voor Van den Brink daarom niet mee. Maar zoveel is zeker, dat Gramsci’s werk is doordesemt van het inzicht dat de complexe mix van zeg maar ‘waarden en normen’ en alledaags gedrag en politiek en economie (u weet wel: ‘brood op de plank’) het onderwerp van sociaalwetenschappelijk onderzoek moet zijn. En dan beter dan Van den Brink het in het interview voorstelt.

 

“De politieke elite spreekt de taal van hoger opgeleiden. Lager opgeleiden voelen zich in de steek gelaten. Zij worden pislink en schelden.”

 

Nu moet je nog hard zoeken om onder de hedendaagse politici iets van een ‘elite’ te vinden, hun intellectueel niveau is gemiddeld bedenkelijk. Denken, ja. Nadenken, helaas zelden. Niet voor opgeleid of geen tijd voor.

 

Politici spraken altijd al een Bargoens dat niet alledaags genoemd kon worden. Maar populistische opstand zoals nu zag je voorheen zelden. Of we denken aan de boerenopstanden uit de Middeleeuwen – helaas te verklaren uit gebrek aan ‘brood op de plank’. Dus zal de verklaring voor de hedendaagse populistische opstand toch echt ergens anders gezocht moeten worden dan waar professor Van den Brink dit doet. Die zoekt het in communicatieverbetering.

 

Een beetje meer moraal in de soep, die soep niet met een intellectuele hete aardappel in de keel opdienen – en het volk snapt het en volgt wel weer. Letterlijk: “… Morele vraagstukken … Dat wordt in de politiek vaak genegeerd.”

 

De (trouwens even onzinnige) opmerking van de interviewer – ‘De overheid wil er niet mee te maken hebben en de bevolking…’ wordt even onzinnig onderbroken en aangevuld door onze leermeester: “Die vraagt erom! Maar dat wordt niet verstaan.” Of zou de professor in dit interview proberen de taal van het volk te spreken?

 

Mij lijkt in elk geval de volgende uitspraak van Van den Brink oliedom: “De vraag is welke morele waarden doorwerken in het alledaagse bestaan.” Ik zou niet eens weten wat hier staat, laat staan het als ‘de vraag’ kunnen begrijpen, laat staat daarop een antwoord kunnen verzinnen.

 

Geen sociaal gedrag zonder doeleinden, waarden, normen en verwachtingen – ‘sociaal gedrag’ is pas sociaal, omdat het als een dergelijk complex is gestructureerd. ‘Doorwerken’ – my ass!

 

Op een vraag over ‘de moderne wereld’ (waarbij ‘modern’ even niet wordt toegelicht) antwoordt de professor in andere termen: “Ik hou vast aan het idee van modernisering.”

 

Doen, Jongen! En in deze Sinterklaastijd doe je een strak touwtje om het pakje, kun je het niet verliezen. Gewoon veel van die pakketjes aan de politici sturen en klaar is Gabriël

 

Bezoek ook mijn andere blog: sierksmatwee.wordpress.com

6.12.15