NEPNIEUWS, SCHULD EN THERAPIE

Nepnieuws is nieuws, zij het oud nieuws. Nepnieuws is van alle tijden, vroeger heette het ‘gerucht’. Nieuw aan nepnieuws is dat het dominant werd en er helemaal bij is gaan horen.

 

In de postmoderne wereld waarin op elk gebied schuld en therapie hoogtij vieren – ‘falende’ politici, ‘falende’ sporters, ‘falende’ artiesten et cetera, en wat doe je eraan? – moet er voor nepnieuws dus ook een therapie zijn. Denkt men.

 

“Wie kan wat doen tegen nepnieuws” – zonder punt en zonder vraagteken, de kop in mijn ochtendblad [VK 7.12.16] ‘Niemand’ luidt mijn antwoord.

 

Het biologische argument. Diep in onze genen zit de aanleg om te existeren volgens de tweedeling ingroup / outgroup, of in minder dure taal: volgens die tussen ‘zij’ en ‘wij’. Kwestie van groepsverdediging, zo oud als het leven.

 

Het sociologische argument. ‘Beschaving’ is de naam voor een samenleving waarin deze oerdrang getemperd wordt. Net zoals de biologische neiging van mannen om elk willekeurig vrouwtje zonder toestemming te bespringen. Kortom: sociaal georganiseerde zelfbeheersing.

 

Het culturele argument. Met de komst van de postmoderniteit, die wordt gedomineerd door een schaamtecultuur, is het met die sociaal geconditioneerde zelfbeheersing gedaan. Tegenwoordig schaamt men zich wanneer men iets ‘verkeerds doet’ alleen nog wanneer relevante anderen je gade slaan. Zonder de blik van die relevante anderen ‘ga je los’.

 

Tegelijk is het wij/zij instinct ook ‘los’ geslagen. Zie de houding tegenover immigranten; zie ook de opkomst van het verzet van ‘wij’ tegen ‘de elite’.

 

Waar rond 1980 door alle sociale lagen heen nog steeds gedeelde criteria voor de kunsten bestonden – Bourdieu stelde toen vast dat operette- en operaliefhebbers beide opera een ‘hoger’ staande kunst vonden – daar is smaak intussen gesegmenteerd. Schulze onderzocht de segmentering van esthetische voorkeuren, smaak kortom, opnieuw. Hij toonde rond 2000 aan dat er nog slechts niches van liefhebbers bestaan, die elk fan(aat) zijn van een bepaald soort kunst en die de voorkeur voor andere kunstsoorten geschift vinden.

 

Het media-argument. De voornaamste oorzaak van het bovenstaande is de mediatisering van de maatschappij. The medium is the message, nu in de pijnlijke betekenis van: ‘Wat je ziet of hoort is waar. En: Ik kijk en luister alleen maar hier naar’. Asociale media kregen het primaat.

 

Zo ontstaan incrowd-waarheden, ook wel nepnieuws genoemd. Deze fake informatie – al dan niet bewust ingezet om anderen op het verkeerde been te zetten – behoort tot onze maatschappelijke orde. Zie de Trumpverkiezing. Daartegen bestaat geen therapie. ‘Niet te redden’ noemde Clinton een bepaald deel van het kiezerspubliek.

 

Het is als met het proces van totale verloedering van het TV-aanbod. Op het moment dat de ‘commerciële TV’ haar intrede deed, was het lot van dit aanbod bezegeld. Een beetje socioloog wist al dertig jaar geleden hoe het zou aflopen met het NOS-journaal: een vuilnisbak van vulgaire items, in competitie met de vuilnisbakken van andere zendgemachtigden. Uiteraard een competitie om reclamegeld.

 

Want om geld gaat het natuurlijk ook.

 

Sierksma 7.12.16

 

 

 

 

SEKS

Bij het woord ‘postmodern’ schiet menigeen in een stuip – of omdat hij geen flauw benul heeft van wat het woord betekent, of omdat hij deze naam voor wat het betekent onjuist vindt. ‘Postmodern’ is al zo vaak geduid, dat het welhaast alles lijkt te betekenen.

Toch een poging – dit in verband met de seksprocessen tegen de voormalige socialistische presidentspretendent Strauss-Kahn – burgerlijk in de VS, in een strafproces in Frankrijk. (Zie de VK van vandaag)

Postmoderniteit is een radicaal verval van het tedere scherm tussen openbaar en privé – een schaamteloze schaamtecultuur. Denk aan de GSMbeller in de trein die je de gebeurtenissen van de laatste nacht laat meebeleven, inclusief haar liefdesverdriet; denk aan de eindeloze kranten- en TV-interviews met de man of vrouw ‘achter de roman’ of ‘achter de politicus… Et cetera.

Ooit stond de wereld verbaasd, toen aan het graf van Mitterand niet alleen zijn vrouw verscheen, maar ook zijn maîtresse. Wist niemand iets van – en wie het wist, hield daarover de mond. In Engeland lustten ze er altijd wel pap van, een politicus in een nachtclub, met een onderbroek op zijn hoofd gefotografeerd, staat er de volgende ochtend in de krant. En hij valt. Maar ook daar gold in de moderniteit op veel andere terreinen toch die scheiding tussen publiek en privé.

Iemands privéleven – van welke aard ook – zou privé moeten blijven. De mening van een nog steeds modern mens. Of hij het nu met een zij of met een hij doet of met wie dan ook, is alleen van belang voor de betrokkenen. Politiek is het irrelevant.

DSK zou in de VS aan de dans kunnen ontsnappen, omdat hij daar ‘wegens diplomatieke immuniteit boven de wet stond’. Dit is een geschifte regel – iemand die iets verkeerd doet, moet altijd beoordeeld worden. Of hij iets verkeerd doet is dit geval aan een slachtoffer – in Amerika een dame, die zich door DSK seksueel belaagd heeft gevoeld. Maar deze man via de Franse staat aanklagen, omdat hij seksuele bacchanalen vierde met hoeren, die zich voordeden als vrije vrijsters – het is typisch postmodern. Hebben wij niets mee te maken. Alleen wanneer zo’n dame zelf hem zou beschuldigen van seksuele agressie, mag dit openbaar worden.

Postmodern Frankrijk gebruikt echter moderne wetgeving tegen prostitutie en souteneurschap om zich postmodern te verlustigen in de escapades van een bekende persoonlijkheid. Voor een modern mens is dit gênant. Voor een schaamteloos postmoderne persoon is het een gelegenheid om een ander eens lekker te shamen.

Sierksma 28.3.12

SCHAAMROOD

Onze Dichter des Vaderlands, Ramsey Nasr, somt vandaag in de NRC alle punten op waarin de Nederlandse staat op dit moment uitblinkt: onbetrouwbaarheid, opgeheven vingertjes, weg kijken bij schandelijke zaken als Polensites et cetera. Hij vindt Nederland een ‘natie zonder normen’.

Een natie is een politiekgeografische entiteit, die cultureel verschillende groeperingen alsnog een eenheid verschaft. In de moderne tijd kreeg de natie staatsvorm. Culturele verschillen zijn normverschillen – een natie selecteert uit alle normen hetgeen de verschillende groeperingen toch nog delen. Dit kan weinig zijn, zoals blijkt uit burgeroorlogen. Een ‘natie zonder normen’ bestaat echter niet.

Je kunt het wel oneens zijn met de normen en handelingen van de politieke leiders van je land. Nasr vindt echter de brutaliteiten van Wilders, Rutte, Bleker en andere politieke leiders ‘om je kapot te schamen’. Misschien schaamt Nasr zich wel omdat hij ‘Dichter des Vaderlands’ is – een nogal rare functie. Misschien ook, omdat hij verre wortels heeft in een schaamtecultuur.

De politieke prullen van dit moment zijn echter niet mijn leiders. Sterker nog – je kunt je alleen maar schamen voor eigen gedrag en voor de eigen houding, nooit voor de hufterigheid van anderen – zoals je alleen maar trots kunt zijn op een eigen prestatie, en niet op die van een ander.

Schandelijk vind ik veel gedrag van onze huidige kabinetslieden. Ze zijn onmiskenbaar de schaamte voorbij. Maar me voor hen schamen – nee. Laat de Wildersen en de Blekers zich voor zichzelf schamen. Het schandelijke is dat ze dat niet doen.

Sierksma 25.3.12