Even voor gemak als uitgangspunt de gangbare idee dat fotografie een kunst is, levert de beeldnecrologie van Paul Stolk een merkwaardige tegenstelling op, misschien zelfs een paradox. [VK 8.11.13]
De krantenlezer krijgt een artikeltje voorgeschoteld, omcirkeld door een reeks foto’s. In het stukje wordt de overleden fotograaf geciteerd. Maud Effting schrijft voorafgaande aan dit citaat: ‘Hij verzette zich tegen fotojournalisten die het liefst van elke foto een kunstwerk willen maken’. Dan volgt dit:
“Je moet op een foto in één oogopslag kunnen zien waar het over gaat. Ik erger me kapot als ik uit een bijschrift moet halen waar het eigenlijk over gaat.”
Duidelijk zichtbaar in het krantenstuk zijn de onderschriften bij elk van de foto’s. Dat had ik, na het schrijven van de necrologie, nooit gedaan. Als gezegd, een tegenspraak, een tegenbeeld, misschien een paradox.
Gelukkig is er winst te behalen uit de vergissing van Maud. Te weten: Een vraag. Zou het kunnen zijn dat de stelling van Paul Stolk kan opgaan voor foto’s in de krant die een actuele gebeurtenis illustreren? In dat geval kan een krantenlezer bij een goede foto inderdaad ‘direct’ zien ‘waar het over gaat’. Bijvoorbeeld de foto’s van de politieman die te paard gewond raakte door iets ( r. boven), of de demonstratie tegen De Duivelsverzen (l. boven) direct na de dag van die gebeurtenissen.
Nu, tientallen jaren later, is een onderschrift onmisbaar – er zonder gaan deze foto’s over niets, behalve dan over het fenomeen ‘verwonde agent’ of ‘demonstatie’. Asbtracties kortom.
Bij andere foto’s is de link tussen tekst, beeld en tijd wisselend, soepeler. Voor iedereen van vijftig jaar en ouder is de foto van Drees een foto van Drees, als een fragiele oude man. Die overleefde zichzelf in veel hoofden. De foto van Heineken-onvoerder Ferdi E. is volstrekt betekenisloos geworden, het weglaten van diens achternaam in de ondertitel een lachertje omdat dien achternaam intussen bekend is bij geïnteresseerden.
Het lijkt erop dat er altijd een of ander verband is tussen tekst, beeld en tijd. Een vorm van projectie speelt in elke blik, in elke waarneming. Een beeld dat voor iedere kijker tekstloos ‘zegt’ wat het verbeeldt lijkt me een zeldzaamheid. Wellicht is elk beeld een tijdsbeeld en daarmee tekstbehoeftig.
8.11/2013
Sierksma's Sores 