HAND OP HAAR DIJ – #METOO

HET PERSOONLIJKE IS NIET POLITIEK

De grote veldslag binnen het feminisme is begonnen en zal nog wel even voortduren. De Amerikaansen tegen de Françaises. Vaandeldraagsters zijn voor even de Amerikaanse ‘feministische intellectueel, culturele critica en docente filmmaking’, Laura Kipnis (geboren in 1956), en Catherine Deneuve (geboren 1943) die geen introductie behoeft.

Inzet: hoever dient de hand van de man over de dij van een vrouw te gaan om te gelden als (begin van) aanranding? Daar valt natuurlijk over te twisten, zeker wanneer we het verschil in leeftijd tussen de twistende dames in aanmerking nemen, maar vooral ook gezien het flinke verschil in de dosis culturele ironie van de twee voorvechtsters.

Als man, als potentiele boosdoener dus, ga ik me niet mengen in deze discussie over de dij-criteria. Zeker lijkt me wel dat het rabiate Amerikaanse feminisme een logisch uitvloeisel is van een in alle opzichten zieke samenleving, waarin ongeveer alles in termen van identiteit wordt begrepen. Logisch, wanneer je eerst de Indianen uitroeit, samen met hun bizons, om dan te doen alsof al die verschillende soorten immigranten de oorspronkelijke bewoners zijn van een door God aan hen gedoneerd land. Ga ik ook verder niet op in.

Wel mijn aandacht heeft een passage in het stuk van Kipnis in The Guardian, waar iemand die het allemaal ook in iets minder recent verleden een beetje heeft gevolgd wel iets over kan zeggen.

Ooit, ik geloof in de jaren tachtig, werd ik gevraagd om seminars te geven in het vak Vrouwenstudies, dit aan de Faculteit voor Architectuur in Delft. De toeloop van studenten was blijkbaar meer dan verwacht, de twee beschikbare ‘feministische docentes’ konden het niet aan. Waarom ze mij uitkozen? Wellicht omdat ik de enige was die, behalve zij, met zijn sociaal-filosofische achtergrond de voorgeschreven teksten over wonen, vrouwen en sociale context kon doceren.

Vooraf deelde ik mijn nieuwe collega’s wel mee dat ik de zweep zou halen over onzin als ‘feministische methodologie’, ‘de klassenstrijd van mannen tegen vrouwen’ et cetera. Mocht, mits met argumenten.

In die tijd kwam de feministische slogan in zwang: Het Persoonlijke is Politiek. Ook daar had en heb ik veel kritiek op. Tevergeefs blijkbaar, want nu trof ik in het stuk van Kipnis deze passage aan, nadat ze Deneuve eerst onnozelheid heeft verweten omdat ze precies dit heeft gemist:

“Voor zover vrouwenlichamen nog steeds als openbaar eigendom van mannen worden behandeld, en of dit nu het naar ons graaien betreft dan wel dat ze denken met onze uterus te kunnen doen wat ze willen, hebben vrouwen nog geen burgerlijke gelijkwaardigheid. Dit punt missen (zoals Deneuve en haar Franse zusters doen) betekent de politieke betekenis en de politieke afkomst van #MeToo missen, de laatste stap in een politieke strijd voor de eenvoudige controle van hun eigen lichaam door vrouwen.”

Zou Kipnis doelen op abortus – geen probleem, dat is een politieke strijd met doelen die slechts politiek te verwerkelijken zijn. Zou ze doelen op gelijke beloning van mannen en vrouwen voor gelijk werk – geen probleem, dat is een doel dat slechts via politieke wegen te bewerken is.

Maar bij #MeToo gaat het nu juist wel over het persoonlijke en over wat Kipnis in een intellectuele bui ‘het lichaam/geest dualisme’ noemt. Volgens haar is het Amerikaanse feminisme altijd uit geweest op het ontmantelen van de tweedeling geest/lichaam. Bedoeld wordt, dat intentie en daad kunnen worden gelijkgeschakeld, en dat wie het vrouwenlichaam aanrandt, haar geest aanrandt. Het Amerikaanse feminisme beschouwde als eerste het persoonlijke als politiek, met dien verstande dat in De USA het politieke onmiddellijk wordt vereenzelvigd met het juridische, met The Law.

Dat is een typisch Amerikaans vooroordeel waarvan flirten, ironie en een vrolijke omgang van de seksen het slachtoffer zijn geworden. Een gevolg ook van een maatschappij die nooit een samenleving werd, maar die slechts de verhouding tussen de geslachten in The Fronteer in Het Wilde Westen hebben voortgezet: een situatie van te weinig, nogal losse vrouwen voor veel te veel, nogal ruige mannen; per contra ontwikkelde zich in de eerste stadjes onder de burgerdames een niets ontziend puritanisme, hooggehouden door lange rokken en een benepen christendom.

Dit leverde de USA van nu op, waarin enorme pornofabrieken de wereld wordt voorzien van skin flikken, waarin tv-dominees het omgekeerde preken van wat ze zelf doen, waarin christelijke fundamentalisten de politiek bepalen en waarin feministen denken de zaak der vrouwen goed te doen door de verhouding man/vrouw nog steeds in Fronteer termen te zien.

Het irritante van nogal wat Europese feministen is geweest, en is nog steeds, dat ze des strijdkreten van de Amerikaanse zusters onkritisch hebben overgenomen en hebben toegepast op de Europese verhoudingen tussen de seksen die nooit echte leken op die in The States.

Natuurlijk zijn de semantische codes die de samenkomst en de scheiding der seksen vormgeven van een sociale orde. Lees het magistrale boek van Luhmann Liebe als Passion. In elk tijdsgewricht gelden er andere codes voor hoe mensen intiem samenkomen. Probleem van Amerika, en nu ook van Europa, is dat immigratie en sociale flux zoveel van die codes bij elkaar hebben gebracht, dat geen ervan echt meer geldig is. Van de weeromstuit wordt er dan maar gedacht dat je met rechtsreels de zaak kunt uniformeren.

Het persoonlijke is en blijft echter niet politiek. Precies alles wat ‘de liefde’ betreft – in al haar lyrische, vunzige, huwelijkse en overspelige varianten – draait om uiterst persoonlijke zaken: trouw, geilheid, genegenheid, allemaal gevoelens die vanzelfsprekend in een chiaroscuro huizen. Over deze grootheden valt geen algemene rechtsregel te verzinnen; zowel de daden, als de oordelen, als de ervaringen van beide betrokkenen zijn altijd al louter situationeel en uiterst persoonlijk.

De samenkomst van de seksen is riskant per se. Het Amerikaanse feminisme leeft in de illusie dat je die risico’s althans in schijn kunt opheffen door wat normen en rechtsregels voor te schrijven; door het persoonlijke politiek te maken en door het tedere scherm tussen privaat en openbaar stuk te scheuren. Het lijkt erop dat ze daarin zijn geslaagd – ook in Europa, waar Deneuve c.s. een achterhoedegevecht leveren.

Sierksma 15.1.18