DOMME DOODSTRAF

Een beklemmende gedachte. Nadat mijn koning tijdens een schaakpartij was geëxecuteerd, zat ik gisteravond met zo’n dertig passagiers in de bus. Eenentwintig daarvan waren voor herinvoering van de doodstraf. Althans volgens een of andere peiling. Met de uitslag daarvan moet je oppassen, zeker wanneer het om zulke onderwerpen gaat. Niettemin – een fiks percentage van de ondervraagden reageerde agressief.

Gezien de overdosis pedofilie in de media, is dit onderwerp hieraan debet. In beeld kwamen enkele respondenten aan wie de vraag werd gesteld of ‘M. van het Hofnarretje’, of een soortgelijk ‘beest’, nog wel recht van leven heeft. Neen dus, vond meer dan 70%. Trouwens, veel goedkoper om ze naar de andere wereld te helpen.

Nu stopt een rechter in de strafbepaling enkele ingrediënten: bescherming van de samenleving tegen mogelijke herhaling, schade aan de democratie, en wraak ofwel vergelding.

Alleen dommen verwachten van de doodstraf bescherming van de samenleving tegen herhaling. Onderzoek wijst keer op keer uit dat invoering daarvan juist leidt tot meer ernstige vergrijpen. Met een gemiddelde intelligentie valt te begrijpen, dat wie één keer geeft gemoord en daarvoor de doodstraf kan krijgen, niet terugdeinst voor een volgende moord met steeds die ene, zelfde straf. Zeg maar: de calculerende burger…

Resteert wraakzucht. Ook dit aspect in de strafrechtpleging dubieus – in de strafmaat heet de rechter namens de samenleving, of namens de slachtoffers wraak mee te tellen. Kan zijn – misschien helpt een zware straf het opkrikken van rechtvaardigheidsgevoel bij derden.

Het begrip wraak slaat echter primair op een individu. Empathie met iemand, die persoonlijk wraak neemt op iemand die hem onherstelbaar leed heeft berokkend, is goed voorstelbaar; empathie met een staat die dit namens hem doet echter niet. Een staat is geen persoon.

In mijn verzetsfamilie was het thema ‘eigenrichting’ regelmatig onderwerp van gesprek. Had ‘het verzet’, ja of te nee, het recht om op eigen initiatief ‘moffen’ af te schieten? Het antwoord luidde volmondig ja. ‘Recht’ verstaan als ‘moreel recht’ – zij het weer zo’n ambigu begrip.

Waarvoor gewaakt moet worden, is dat de staat namens mij doodstraffen eist en voltrekt. Daarmee wordt ik voor zo’n executie verantwoordelijk gemaakt, dat wil ik niet. Wel kan ik zelf besluiten tot een daad uit wraakzucht – vanzelfsprekend met het risico om door diezelfde staat te worden gestraft, maar dan niet met de doodstraf.

Sierksma 20.3.12